بلوغ زودرس در دختران

بلوغ زودرس و دیررس در دختران، یک موضوع طبیعی است.
 

چکیده: زمان طبیعی شروع بلوغ در دخترها از حدود ۹ تا حدود 5/13 سالگی است. اگر دختری در سن کمتر از ۸  سال با علائم اولیه بلوغ مواجه شود، معمولاً می‌گویند که دچار بلوغ زودرس شده است. همراه ما باشید تا در این مورد بیشتر بدانید.

تعداد کلمات 923  / تخمین زمان مطالعه 5 دقیقه

 

در اکثر اوقات بلوغ زودرس جنسی یک خصیصه فامیلی است که به‌طور طبیعی اتفاق می‌افتد اما بعضی مواقع نیز در اثر یک بیماری شدید عضوی، مثل ضایعات و تومورهای هیپوتالاموس، مننژیت و انسفالیت ایجاد می‌شود؛ اما در درجه اول باید بلوغ جنسی واقعی را از بلوغ جنسی کاذب تشخیص داد. نکته مهم این است که در جریان بلوغ واقعی دوره قاعدگی به‌طور طبیعی انجام می‌شود. وجود لکه‌های شیر قهوه‌ای روی پوست باکم‌کاری تیروئید ممکن است عواملی برای تشخیص بلوغ زودرس جنسی باشند و یا در تشخیص به ما کمک نمایند..
به‌هرحال تشخیص به‌موقع و درمان سریع بیماری برای بیمار منافع زیادی دارد؛ زیرا بسیاری از کودکان مبتلابه بلوغ زودرس عاقبت دچار کوتاهی قد و قامت و حتی کوتولگی می‌شوند.
وقتی جوانه و برجستگی سینه در دختران، قبل از ۸ سالگی ظاهر شود یا شروع عادت ماهانه قبل از ۹ سالگی باشد درواقع بلوغ جنسی زودرس اتفاق افتاده است و همین حالت در پسران نیز ممکن است اتفاق بیفتد؛ اما اگر صفات ثانویه جنسی (ظاهر فرد) با جنسیت ژنتیکی هماهنگ نباشد یعنی به‌صورت مدسازی در دختران و پا زن سازی در پسران باشد می‌گویند آن فرد دچار بلوغ زودرس غیر همان جنسی شده است.
 

بلوغ زودرس جنسی دختران به دو صورت عمده بروز پیدا می‌کند:
 در یک گروه بلوغ زودرس جنسی واقعی است یعنی با شروع بلوغ طبق روال عادی اما زودتر از موعد مشخص می‌شود. در این گروه سیکل‌های قاعدگی افزایش پیدا می‌کنند. بسیاری از دانشمندان معتقدند که بیش از ۹۰ درصد بلوغ جنسی زودرس جنبه سرشتی دارد و علت مشخصی برایش نمی‌توان پیدا کرد؛ یعنی محور سیستم عصبی مرکزی هیپوتالاموس و هیپوفیز، زودتر از موعد طبیعی فعال می‌شود و تکامل زودرس پیدا می‌کند اما علت ناشناخته است. نکته جالب‌توجه این است که در بیش از ۵۰٪ از این بیماران نوار مغز با «الکتروانسفالوگرافی» آن‌ها غیرطبیعی است. درواقع بروز صفات ثانویه جنسی و شروع زودرس و زیاد قاعدگی و تخمک‌گذاری ممکن است منجر به بروز و تشدید اختلالات اعصاب و روان شود. با توجه به این موضوع مهم شروع درمان به‌محض تشخیص قطعی، الزامی است.
ازآنجایی‌که بلوغ زودرس غالباً با بسته شدن زودرس صفحه رشد استخوان‌ها نیز همراه است، باعث کوتاهی قد می‌شود، متأسفانه همیشه با اقدام درمانی نمی‌توان جلوی این عارضه را گرفت ولی به‌هرحال شروع سریع‌تر درمان در این مورد هم مؤثر است.

در حدود ۱۰٪ از موارد بلوغ جنسی زودرس در اثر بیماری‌های جسمی مغز مثل تومورهای مغزی، انسفالیت، مننژیت، صدمات و ضربه به جمجمه هیدروسفالی و سایر بیماری‌ها به وجود می‌آید. این گروه از بیماران دچار بلوغ زودرس جنسی دارای علت شناخته‌شده هستند. درهرصورت باید این دو گروه را ازنظر علت شناسی از هم تشخیص داد؛ بنابراین ضمن انجام آزمایش‌ها هورمونی بایستی سیتی اسکن و یا MRI از مغز به عمل آید اما با همه این‌ها آنچه در رابطه با ضایعات تومورال به تشخیص بیشتر کمک می‌کند، وجود علائم و نشانه‌های عصبی همراه | بلوغ زودرس جنسی است.
در گروه دیگری از دختران مبتلابه بلوغ زودرس جنسی علت را باید در غده فوق کلیوی بیمار جستجو کرد. البته این ضایعه به‌ندرت اتفاق می‌افتد اما در صورت وقوع به‌صورت افزایش فعالیت مادرزادی غده فوق کلیوی است. این دسته از بیماران با کمبود آنزیمی به نام «۲۱ هیدروکسیلاز» مواجه هستند.
 

وقتی فردی به‌ظاهر دختر علائم زن نمایی به علت افزایش تولید هورمون استروژن داشته باشد اما دوره ماهانه نداشته و یا تخمک‌گذاری نمی‌کند این فرد دچار بلوغ زودرس جنسی کاذب می‌شود. علل مختلفی برای ایجاد این نوع بلوغ وجود دارد. شایع‌ترین علت آن کیست‌ها یا تومورهای تخمدانی مترشحه استروژن هست. این نوع تومور‌ها با پولیپ‌های روده‌ای همراه است. در اینجا هم سونوگرافی تخمدان‌ها و سیتی اسکن می‌تواند در تشخیص و شناسایی آسیب و علت بیماری کمک زیادی کند.
در مواجهه با بیماران دچار بلوغ زودرس باید به علائم خاصی توجه کرد. همان‌طور که قبلاً گفتیم این مشکل می‌تواند به‌صورت اشکال متنوع و علائم مختلفی همراه باشد. تشخیص به‌موقع و اقدام سریع درمانی اغلب کمک زیادی به رفع مشکل ، بیمار می‌کند. بروز علائم ثانویه جنسی به‌طور زودرس یکی از علائم مهم است.
یکی از این علائم پر مویی و رویش زودرس موهای زیر بغل و ناحیه زهار است. حتی گاهی رویش مو در صورت هشداردهنده است. اگر چنانچه اعضای تناسلی خارجی دختری مبهم باشد و در تشخیص مذکر و مؤنث بودن او تردید وجود دارد در اسرع وقت باید به پزشک مراجعه شود.

شواهدی از علائم کم‌کاری تیروئید و سابقه مصرف داروهای حاوی استروژن عواملی هستند که منجر به بلوغ زودرس کاذب می‌شوند و باید موردتوجه قرار بگیرند. رشد نامتناسب و یا متوقف‌شده طولی استخوان‌ها نیز مهم است.
وجود ناراحتی‌های گوارشی و برخی تغییرات مخاطی و تغییر رنگ مخاط و پوست و لکه‌های شیر قهوه‌ای پوستی ممکن است در تشخیص بیماری مؤثر باشد. گاهی نیز باوجود ترشح شیر از سینه به‌طور زودرس بروز می‌کند. نکته مهم دیگری که باید به آن توجه کنیم وجود علائم عصبی و روانی است. اضطراب و افسردگی ممکن است در اثر بروز عدم تعادل هورمونی و یا ناشی از اختلال در هویت جنسی ایجاد شوند؛ بنابراین تشخیص به‌موقع و درمان سریع و مناسب در پیشگیری از بیماری اعصاب و روان و حفظ بهداشت روانی به‌طور نسبی مؤثر است.
 
منبع: کتاب «دایره المعارف جنسی خانم‌ها»
نویسنده: محمدرضا جعفری نیا